ره آورد فصلنامه آزاد اندیشان ایرانی
عباس جمال پور
استاد نقاشی و موسیقی،
انسان را، شاهکار آفرینش می‌داند
رضا قوی‌فکر از ایران
روزنامه نگار، نایب رئیس انجمن پیشکسوتان مطبوعات، مدرس دانشگاه
مدیر مسئول و سردبیر نشریه‌ی “هزار نقش” و عضو هیئت تحریریه‌ی “ره‌آورد” در ایران
از در که وارد می‌شویم، انگار به یک گالری نقاشی ایرانی دعوت شده‌ایم . تابلوهای نقاشی زیبا و در نوع خود بی‌بدیل، دیوارهای خانه‌ی استاد عباس جمال‌پور نقاش و موسیقیدان ایرانی را رنگ و روئی شگفت‌انگیز بخشیده است. استاد مثل همیشه کراوات زده، شیک و مرتب، به استقبالمان می‌آید. چهره‌ی خندانش نوید یک گفت‌وگوی جذاب و خواندنی را می‌دهد. استاد عباس جمال‌پور یک اردیبهشتی دلنشین دیگر است. در همان آغاز کار دل‌افروزی و پاکیزه جانی‌اش را از بن‌جان می‌فهمم. با آن همه هنر و خلق آن همه شاهکارهای نقاشی، با داشتن مدرک درجه یک دکترای نگارگری می‌گوید:
– من کاری نکرده‌ام، شاهکار آفرینش، خود انسان است..
استاد جمال‌پور نقاش، ادیب و موسیقیدان ایرانی در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۱۲ در تهران زاده شد. او که دارای مدرک در جه یک هنری ( دکترا ) در رشته نگارگری و فارغ‌التحصیل هنرستان کمال‌الملک با درجه ممتاز است، از شاگردان استاد محمد علی زاویه است. طرفه آن که استاد در زمینه هنر نقاشی نیز شاگرد استاد محمود اولیا است که در حقیقت با یک واسطه شاگرد کمال‌الملک می‌شود. استاد جمال‌پور در سال ۱۳۸۸ نشان عالی هنرهای تجسمی را دریافت کرد،
درباره‌یِ سرگذشتِ ایشان به تفصیل در متنِ گفت‌وگو خواهیم نوشت.
*****
این عکس با زیرنویس حتما در مقاله گذاشته شود از راست: خواهر استاد، شیدا مقتدائی،
استاد جمال‌پور، مژگان نی‌داوود(رفیع) و رضا قوی‌فکر
با دوست و همکارم خانم مژگان نی‌داوود (رفیع) برای گفت‌وگو با شخصیتی فرهیخته؛ عاشق؛ هنرمند و متواضع ، به شمال شرق تهران آمده‌ایم.
محوطه‌ی خوش آب وهوای شهرک امید در حاشیه‌ی جاده‌ی هراز، زیر پاهای خستگی‌ناپذیر من و مژگان نی‌داود(رفیع) همدانشکده‌ای دیرینه‌یادگارم طی شد تا سرانجام نشانی خانه‌ی استاد را پیدا کردیم.
آپارتمان وسیع استاد در طبقات فوقانی این مجتمع، گالری نقاشی چشم‌نوازی را می‌ماند که چشم‌انتظار دیدار ما بود.
برای آن که فرصت از دست نرود سوالاتم را با استاد جمال‌پور درمیان گذاردم.
یکی از تابلوهای زیبای استاد جمال‌پور
استاد در پاسخ به پرسش من که چطور وارد دنیای زیبای نقاشی شدید گفت:
- من فقط با نقاشی انس و الفت نداشتم. به همان اندازه به موسیقی و نیز ادبیات دلبسته بودم. بیشترین تحقیقات من پیرامون انرژی هنر است. در طول ۴۰ سال تحقیق درباره‌ی جلوه‌های هنر کار کرده‌ام.
وی ادامه می‌دهد:
- موسیقی، نقاشی، مجسمه‌سازی و تئاتر هنر نیستند! این‌ها همه جلوه‌های هنر هستند. هِگِل Hegel [1] می‌گوید “هنر قابل تدریس نیست“. حافظ بزرگ هم می‌گوید:
بکوش حاجبا و ز عشق بی‌نصیب مباش که بنده را نخرند به عیب بی‌هنری
هنر خود عشق است و عشق نیز قابل تدریس نیست. پس در چنین حالتی شناخت هنر اهمیت پیدا می‌کند. با چنین دیدگاهی در جاهایی که اصلا به نظر نمی‌آید که هنر وجود داشته باشد، در حقیقت هنر وجود دارد؛ اما به چشم‌دیده نمی‌شود. از جمله‌ی این فضاها ارتش است. هنر چهار اصل دارد و آن اصول عبارتند از: ریتم، ملودی، هارمونی و تَمبُر (رنگ آمیزی). حالا وقتی به ارتش دقت کنیم متوجه می‌شویم که ارتش هر چهار اصل را دارد.
او چنین ادامه می‌دهد:
- ابوالقاسم میرفندرسکی عارف دوره صفویه می‌گوید:
چرخ با این اختران نغز و خوش زیباستی صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی
صورت زیرین اگر با نردبان معرفت بر روی بالا همان با اصل خود یکتاستی
این سخن را در نیابد هیچ فهم ظاهری گر ابو نصر استی و گر بوعلی سیناستی
استاد جمال‌پور سپس به منحصربه فرد بودن انسان اشاره می‌کند و می‌گوید:
- انسان در هستی منحصر به فرد آفریده شده است و این خود شاهکار آفرینش است. در این زمینه من یک آزمایش انجام داده‌ام. وقتی در دانشگاه هنر تدریس می‌کردم ده نفر از دانشجویان را انتخاب کردم و آن‌ها را با فاصله نشاندم، به هر کدامشان یک ورقه‌ی( آ4 A4 )دادم و بعد یک ملودی بدون آواز پخش کردم و گفتم همه گوش کنید، این ملودی یک پیام دارد آن پیام را بنویسید. سپس ورقه‌ی هر ده نفر را گرفتم. هیچ کدام از پاسخ‌ها با آن یکی شباهت نداشت چون هر کسی از ظن خود شد یار من. پس انسان منحصر به فرد است.
استاد جمال‌پور در کودکی،
کنار عمو و سرپرستش
بیوگرافی استاد جمال پور
از استاد درباره‌یِ گذشته‌شان می‌پرسم و پاسخ می‌گیرم:
- در اردیبهشت سال ۱۳۱۲ در کوچه ولی‌آباد در پیچ شمیران تهران به دنیا آمدم. پدرم نظامی بود و 3 عمو داشتم. جز یکی‌شان مابقی نظامی بودند. عموی بزرگ‌تر از من نگهداری کرد تا ۱۲ سالگی. چند بار پدر و مادرم را دیدم. صحنه‌ی دیدار من و مادرم تا آخر عمر از یادم نمی‌رود. مادرم زن زیبایی بود و ۹ فرزند به دنیا آورد. من اما چون نزد عمویم بزرگ شدم تحت تاثیر هنر موسیقی و نقاشی که عمویم در آن‌ها سرآمد بود به نقاشی و موسیقی علاقمند شدم. به همین دلیل امروز هرچه دارم از اوست.
از ایشان می‌خواهم که درباره‌یِ سوابق و جوایزشان صحبت کنند، استاد بافروتنی می‌گویند:
- دارای مدرک دکترای درجه یک هنری در رشته نگارگری و فارغ‌التحصیل هنرستان کمال‌الملک با درجه‌ی ممتاز هستم. در سال ۱۳۸۸ نشان عالی تجسمی دریافت کردم و داوری ۴ دوره‌ی دو سالانه‌های نگارگری ایران را برعهده داشته‌ام. نمایشگاه‌های متعددی در داخل و خارج کشور برگزار کرده‌ام و بیش از ۳۸ سال است که در زمینه‌ی انرژی هنر و تبلیغات تحقیق و پژوهش می‌کنم. در مراسمی که برای رشته‌های هنری همه ساله در دهلیِ نو انجام می‌شود، در رشته نگارگری به همراه استادانی دیگر به عنوان استاد جهانی سال ۲۰۱۱ انتخاب شده‌ام.
تحصیلات و سوابق هنری استاد
جوانی استاد جمال‌پور در لباسِ ارتشی
استاد جمال‌پور بازنشسته وزارت دفاع است. آخرین سمت او معاون اداری و پشتیبانی اداره جغرافیایی ارتش بوده است. وی در زمینه‌های زیر نیز سابقه‌ی فعالیت‌های اجرایی دارد:
همکاری در تبلیغات رادیو، مسئول آتلیه‌ی کتاب‌های درسی در موسسه فرانکلین در زمینه‌ی دایرة‌المعارف فارسی. مسئول بخش کارتوگرافی یک شرکت نقشه‌برداری. مؤسس چاپخانه و شرکت تهران‌نقشه، تاسیس کارگاه هنرهای نقشه‌ی برجسته، همکاری با تلویزیون و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، عضو هیات گزینش آثار برتر هنری، عضو هیات‌های داوری هنرهای سنتی، دبیر پنجمین دوسالانه‌ی نگارگری ایران، عضو هیات موسس انجمن نگارگری اسلامی ایران، عضو هیات داوران مسابقات نگارگری اسلامی ایران، عضو هیأت داوران دوسالانه‌ی نگارگری اسلامی، داور نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن، عضو انجمن پروفسور حسابی، عضو انجمن گرافیک ایران.
استاد جمال‌پور در سال ۱۳۸۲ به عنوان‌پیشکسوت نمونه انتخاب شد. وی سال‌ها مجری برنامه‌ی “تا مهر” در تلویزیون بود.
وی تاکنون در ده‌ها نمایشگاه هنری در خارج از کشور حضور داشته است از جمله:
- گالری سولیوان در سال ۱۳۵۲ ،
- نمایشگاه آسیایی در سال ۱۳۵۳،
- برگزاری نمایشگاه‌های نگارگری در شهربن سال ۱۳۵۳،
- نمایشگاه نگارگری شهر کلن در سال ۱۳۵۳،
- نمایشگاه شهر هامبورگ سال ۱۳۵۳،
- نمایشگاه نگارگری در نیویورک سال ۱۳۵۴،
- نمایشگاه نگارگری کویت سال ۱۳۸۰
- و شرکت در نمایشگاه‌های نگارگری دوسالانه‌ی ایران از آغاز تا اکنون.
دو تابلوی زیبای دیگر از استاد جمال‌پور
اولین نقشه‌ی رنگی ایران در ۸ رنگ
استاد جمال‌پور زمانی که سمت معاونت اداری و پشتیبانی اداره جغرافیای ارتش را عهده‌دار بود؛ اولین‌نقشه‌ی رنگی ایران را در ۸ رنگ به صورت هیپسومتری [2] Hypsometry تهیه کرد. وی همچنین تعداد ۲۵۶۹ قطعه نقشه یک پنجاه هزارم و تعداد ۱۹۱ قطعه نقشه یک دویستو‌پنجاه هزارم را در ارتش تهیه کرد تا بدانجا که باعث شد اداره جغرافیایی ارتش به سازمان جغرافیایی کشور ارتقا پیدا کند. مهم‌تر آن که اداره جغرافیایی ارتش که یک اداره‌ی منزوی بود به یک اداره علمی-فرهنگی تحقیقاتی هنری و نظامی تبدیل شد و شخصیت‌های خارجی وقتی به ایران سفر می‌کردند حتما باید از این اداره نیز بازدید کنند. از جمله آثار مکتوب استاد “مصور کردن کتاب مولانا” در سال ۱۳۵۶، “آلبوم آثار” و “مجموعه هنری گنج” که یکی از زیباترین مجموعه‌های هنری و در نوع خود بی‌نظیر است و در سال ۱۳۶۶ منتشر شده است.
گفتنی است که استاد جمال‌پور غیر از هنر نقاشی و موسیقی در زمینه‌ی ادبیات هنر نیز از جمله پیشکسوتان ایران است. وی هم اکنون در جامعه‌ی هنری ایران به عنوان یکی از استادان بنام و صاحب سبک با اخلاقی حسنه مورد احترام همگان است. جلسات انس هنرمندان در خانه‌ی ایشان که با خوشرویی و استقبال وی برگزار می‌شود، خاطرات به یاد ماندنی را در اذهان دوستان، هنرمندان و دانشمندان بر جای گذاشته است.
در دیدار صمیمانه‌ای که با استاد جمال‌پور داشتیم افتخار این را پیدا کردم که کتابِ “آلبوم آثار” ایشان را به عنوان هدیه دریافت کنم و با خوشحالی و سپاس، خانه‌یِ گرم و صمیمی ایشان را همراه با دوستم، مژگان نی‌داوود، ترک کنیم.
[1]– Georg Wilhelm Friedrich Hegel )27 August 1770 – 14 November 1831) was a German philosopher and the most important figure in German idealism.
[2] – Hypsometry is the measurement of land elevation (relative to mean sea level). Bathymetry is the underwater equivalent.